-Պարոն Թադևոսյան, սկսենք նրանից, որ Դուք երկրորդն եք, Ավետ Գաբրիելյանից հետո քառյակի երկարակյաց անդամը` վեց տարի մեծ վարպետի կողքին, որպես երկրորդ ջութակահար, և 34 տարի անընդմեջ, գործող լարային աշխարհում ամենատարեց քառյակի առաջին ջութակահար և գեղարվեստական ղեկավար: Իհարկե, սա Ձեր կոչումն էր ի վերուստ կանխորոշված:
Այո: 1969թ-ին Մոսկվայում, հանդիսավորությամբ տոնում էին Կոմիտաս Վարդապետի ծննդյան 100-ամյակը: Եվ բնականաբար համերգի առանցքը Մեծն վարպետի անվան քառյակն էր: Մինչև այդ արդեն Միջազգային երկու մրցույթի դափնեկիր էի և որպես մենակատար Ա.Գաբրիելյանն ինձ հրավիրեց մասնակցելու հոբելյանական այդ համերգին: Դրանից հետո, նույն թվականի աշնանը, նա ինձ առաջարկեց քառյակի կազմում մասնակցել Ռումինիայում կայանալիք հյուրախաղերին, փոխարինելով երկրորդ ջութակահար Ռ.Դավիթյանին (հիվանդացել էր¤: Հետո էլ առաջարկեց անդամագրվել քառյակին և 6 տարի ՙթրծվեցի՚ նրա ստեղծագործական լաբորատորիայում: Այնուհետև Մեծն Ավետ Գաբրիելյանը, պատճառաբանելով իր տարիքը, առաջարկեց ինձ իր ջութակը և առաջին ջութակահարի տեղը, ասելով. ՙՄոսկվայի գեղարվեստական թատրոնը չդադարեցրեց իր գոյությունը, երբ հեռացան այս, այս բեմադրիչ ղեկավարները, շարունակեց իր գոյությունը և ես, այս օրվանից Ձեզ եմ հանձնում իմ գործիքն ու տեղը, հուսով, որ Դուք պետք է շարունակեք այս գործը, գոնե 10-20 տարի՚: Եվ 1969թ-ի աշնանից իմ գոյությունը և կյանքս կապեցի Կոմիտասի անվ. լարային քառյակի հետ և մինչև այսօր շարունակում եմ իմ կյանքի գլխավոր գործը:
-Ձեր կյանքի գլխավոր գործն ի վերուստ կանխորոշված էր նաև` մենակատար-ջութակահարի առաքելությունը:
Այո, այստեղ ևս պետք է հիշատակեմ Ա.Գաբրիելյանին, որն ինձ անընդհատ ասում էր. ՙԱյսօր նվագեք այս կոնցերտը, վաղը Ն.Պագանինիի ՙ24 կապրիսը՚ և աշխատեք ժամանակը չկորցնել, քանի որ այսօր որպես 2-րդ ջութակահար, Ձեզ համար եք պատասխանատու, վաղը քառյակի համար եք պատասխան տալու՚:
Մարգարեական խոսքեր էին, որովհետև քառյակի երկրորդ ջութակահարը լինելով, Խորհրդային Միությունում և արտասահմանում հաճախ էի հանդես գալիս, բայց հենց մեկ մետր մոտեցա բեմեզրին` երկրորդից անցնելով առաջին ջութակահարի տեղը, մեծացավ պատասխանատվությունը և ինչպես Ա.Գաբրիելյանը իր ժամանակին, իհարկե, մենակատարի գործունեությունն իր տեղը զիջեց, անցնելով 2-րդ պլան: Ազնվորեն խոստովանեմ` քանակի առումով, որովհետև ցանկության դեպքում շատ կարող էի մենանվագել, բայց քանի որ ինձ համար առաջնայինը միշտ բարձրակարգն է եղել, գերադասել եմ` հազվադեպ, բայց որակով:
-Պարոն Թադևոսյան, նվագախմբերը թվարկելն ավելորդ է, բազմաքանակության առումով, սակայն ո՞ր նվագախմբերին կառանձնացնեք, որոնց հետ հաճույքով եք հանդես եկել:
Իհարկե Սանկտ-Պետերբուրգի վաստակավոր կոլեկտիվը, Սվետլանովի նվագախումբը, Ռիգայում` քանի շնչում եմ, կհիշեմ Էլիասբերգի ղեկավարությամբ համերգը, որն ինչպես գիտեք Դ.Շոստակովիչի 7-րդ` ՙԼենինգրադյան՚ սիմֆոնիայի առաջին կատարողն էր: Եվ արտասահմանում, երբ միջազգային մրցույթների էի մասնակցում` Ֆրանսիայի ռադիոյի, Բուլղարիայում, Լեհաստանում, Հ.Վենյավսկու անվան մրցույթի ժամանակ, հրաշալի նվագախմբեր էին: Այդ առումով երջանիկ եմ, որովհետև շփվել եմ և' մեծ կոմպոզիտորների, և' մեծ երաժիշտ կատարողների հետ, և' փայլուն սիմֆոնիկ նվագախմբերի հետ:
Լուսահոգի Դավիթ Խանջյանի հետ:
Այսինքն, Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի, անշուշտ, նրա հետ հանդես գալը ամենապատասխանատուն և պատվաբերն է, որի բարձրագույն որակի համար բոլորս ենք պատասխանատու և ոչ թե միայն ղեկավար այրերն ու ինքը` նվագախումբը:
-Եզակի է նաև այն առումով, որ ՀՊՖՆ, երևի աշխարհում նմանը չունեցող միատարր միակ նվագախումբն է, որը մենք պետք է պահենք, պահպանենք, սատարենք ու խրախուսենք, որ նրա կատարողական մակարդակն էլ համաշխարհայինին համապատասխանի: ՀՊՖՆ կազմակերպած երաժշտական փառատոներին մասնակից են լինում միջազգային մեծություններ, որը ևս լարված ու մշտարթուն վիճակում է պահում նվագախմբին:
Այո, նվագախումբ, որն ստեղծվել է անցյալ դարի 20-ական, ավելի հստակ` 1925թ-ին (Արշակ Ադամյանի ղեկավարությամբ¤ և փշոտ ու տատասկոտ երկար ճանապարհ անցնելով, դիրիժորներին փոխելով (միայն գլխավոր` 18 դիրիժոր¤, որոնցից ամենաերկարակյացը հանճարեղ Միքայել Մալունցյանն էր (1945-1960, 1966-67¤, եղել են նաև տխուր փաստեր Վալերի Գերգիևի հետ...
-Նվագախումբ, որը Խորհրդային Միության առաջատարների շարքին էր դասվում:
Ճշմարիտ հարցադրում: Դեռևս այն տարիներին նշանավոր երաժիշտների` Օլեգ Կագանի, Նատալյա Գուտմանի, Վիկտոր Տրետյակովի, Վլադիմիր Սպիվակովի, Անդրեյ Կորսակովի համար պատվաբեր էր Մերձբալթյան և Անդրկովկասյան հանրապետություններում և հատկապես Հայաստանում համերգ ունենալը, այն էլ Հայֆիլհարմոնիայի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի ընկերակցությամբ:
-Ցանկացած բնագավառում և' վերելքի, և' անկման տարիներ են լինում` և' բժշկության, և' ճարտարապետության, և' նկարչության ու գեղարվեստի, ընդհանրապես, ինչպես և երաժշտության ասպարեզում միջակությունները միշտ համախմբված են շատ կուռ շարքերով, կազմակերպված, որովհետև օժտված, տաղանդավոր մարդն իր գործն է կատարում, նրան այլևս ոչինչ չի հետաքրքրում և իր բարությամբ կարող է ցանկացածի օգնության հասնել: Իսկ ոչինչ չներկայացնող միջակությունը ջանում է խանգարելով ապրել: Իմ կարծիքով սա էր պատճառը, որ Գերգիևը, նաև հետագայում Ճգնավորյանը հեռացան (հեռացվեցին¤ Հայաստանից:
Վերը նշեցի որակական հատկանիշների մասին, այն ժամանակներում, այդ թվում և չինովնիկներին հետաքրքրում էր քանակը, եթե Գերգիևը չի կարող մեզ մոտ մեկ ամիս մնալ, ուրեմն փորձեր չեն լինի, ուրեմն դրանից ծագող բազում հարցեր և ուրեմն նա մեզ պետք չէր: Իսկ միգուցե նրա մեկ օրվա աշխատանքը հավասարազոր էր մյուսի մեկ ամսվա, կամ նույնիսկ մեկ տարվա կատարածի±ն...
Ահա հիմնական պատճառներից մեկը և նաև խմբի մասնատվածությունը, որոնցում էլ միջակություններն էին, և են, զորեղ: Վերցնենք այսօր Ազգային օպերային թատրոնի շուրջ ծավալված անիմաստ և անհարկի ելույթները: Անբարո գործելակերպ է այս բոլորը:
Այսօր դրվատանքի է արժանի Է.Թոփչյանի օտար դիրիժորների և երաժիշտների հրավիրելու նախաձեռնությունը, որովհետև մեկ դիրիժորի ընտելանալով նվագախումբը չի կարող ընդարձակել իր կարողությունները և առաջընթաց ունենալ:
Այս մոտեցումը նաև հարստացնում է: Եվ ոչ թե քննադատության կարգով, այլ որպես բարեկամական խորհուրդ, իմ ցանկությունն է, որպեսզի փայլուն համերգների կողքին միջակ համերգներ չլինեն, որպես երաժիշտ իմ ցանկությունն է, որպեսզի պղնձյա փողային գործիքների խումբը վերանայի իր վերաբերմունքը գործին, ավելի բարձր մակարդակ հանդես բերելու համար:
Ինչ վերաբերում է փողային գործիքներ կատա-րողներին, պետք է նշեմ, որ քառյակով շատ փայլուն երաժիշտների հետ ենք հանդես եկել և Բեռլինի սիմֆոնիկ նվագախմբի մենակատար կլառնետահարի և շատ-շատերի հետ և երբևէ արտասահմանում չեմ լսել, որ փողային գործիք նվագող երաժիշտը բողոքի, թե ցրտից կամ շոգից կլառնետի եղեգնյա լեզվակը ճեղքվել, լայն էր, նեղ էր կամ սառել էր, դրա համար էլ գործիքը ֆալշ է հնչում, իսկ մեզ մոտ ամեն քայլափոխի այդպիսի պատճառաբանություններ են լսվում:
Ինչ վերաբերում է մեր գործիքների լարվածքին, ապա լարայինների մոտ էլ աննշան փոփոխություն լինում է: Անցյալ տարի, Հունաստանում, միջազգային մրցույթի հանձնախմբի կազմում էի, որին հիմնականում փողային անսամբլներ էին մասնակցում, սաքսոֆոնահարների աներևակայելի մի քառյակ լսեցի, ապա կլառնետ, դաշնամուր և ջութակ կազմի եռյակ, պարզապես փայլուն կատարում: Թե դա կատարողական դպրոցի յուրահատկությունն է, թե նրանց գաղտնիքներն են, չգիտեմ: Որպես հայ երաժիշտ, ես ցանկանում եմ որ մեր ազգային նվագախմբում պղնձյա փողային գործիքներն իրենց կատարողականով փայլեն այնպես, ինչպես լարային գործիքները:
Այո, քննարկման անսպառ թեմա, որին մեկ զրույցում լուծում տալը, կամ դեղատոմս գտնել ու առաջարկել անհնարին է, սակայն պարզաբանումն անհրաժեշտ: Այդ թեմային մենք Ձեզ հետ կանդրադառնանք, դրանք հիմնականում կատարողական մեթոդների հետ են առնչվում, շնչառությունն է, դրվածքն է և շատ այլ բաղադրիչներ:
Դառնանք քառյակին, որի հետ բազում երաժիշտներ են հանդես եկել, որոնց, ինչպես նաև Ձեր` բարձր մակարդակի կատարողական արվեստի շնորհիվ բարեկամացել և մինչև օրս էլ ստեղծագործական կապի մեջ եք, նրանցից ո±ւմ կհիշատակեք այսօր:
Ձեր նշած Բրուներին, Սվետլանա Նավասարդյանին, Քիմ Քաշքաշյանին, Վիկտոր Մերժանովին, ալտահար Միքայել Տերյանին, Կետտի Մալխասյանին, որի համերգին Մոսկվայում ներկա էինք Ա.Գաբրիելյանի, Մ.Միլշտեյնի հետ, երբ նա նշեց. ՙԱյսօր այսպես չեն նվագում՚¬ ինչպես նաև Ա.Ռուբինշթայնի այն խոսքը, որ. ՙԳրպաններից օկտավաները հանում և շպրտում են, բայց երաժշտություն չկա՚:
Հրաշալի անուններ հիշատակեցիք, ես էլ նրանց ավելացնեմ, մի քանի տարի առաջ Կոմիտասի անվ. լարային քառյակի հետ հանդես եկած մի դաշնակահար, կատարելով Ֆ.Շոպենի հատուկ դաշնամուրի և լարային քառյակի 1-ին Կոնցերտի մենակատարմամբ, մոսկվաբնակ` Մարիա Համբարյանին , որի մատները ոչ թե սահում ու թռչկոտում էին ստեղներով, լսողին արբեցնելով Շոպենի չքնաղ մեղեդիներով, այլև երգում էին դրանք, Ձեր օգնությամբ անշուշտ, որովհետև անսամբլային նման համաձուլվածք հազվադեպ է պատահում:
Ցավում եմ, որ անցյալ ամռանը նա համերգ է ունեցել Երևանում և ես անտեղյակ, ներկա չեմ եղել: Լսելուց բացի կուզենայի նրան, իմ վաղեմի բարեկամին հանդիպել, որի ուղն ու ծուծը, մարմնի յուրաքանչյուր բջիջ երաժշտությանն է նվիրված և երաժշտություն է արտաբերում:
Մտովի շրջագայեցինք երաժշտության անդաստաններում, կրկին վերադառնանք Կոմիտասի անվ. լարային քառյակին, որի առաջին կազմին փոխարինողներից միայն Դուք եք վեմի նման կայուն ու անդրդվելի, մյուս երեքը քանիցս փոխվել են, վերջերս էլ քանիերրորդ փոփոխությունը կատարվեց: Ինչպե±ս եք վերաբերում, կամ գնահատում այս երևույթը, որովհետև անսամբլային կատարողականության ոլորտում բազում բաղադրիչներ կան, որոնք պետք է համապատասխանեն խմբի բոլոր անդամների կատարողականին, այն կարևորագույն նշանակություն ունի:
Եթե գործիքներով դիտարկենք, ուրեմն միայն առաջին ջութակահարներն են որ երկու երաժիշտ են եղել` երկու սերունդ: Վերջերս անդրադարձա և վերհիշեցի, որ մյուս գործիքները 7-ական անգամ փոփոխության են ենթարկվել: Երաժշտասերը 84տարի անընդմեջ ընտելացել էր լարային քառյակում միայն տղամարդ երաժիշտ տեսնելու, վերջերս ընդգցկվեցին խիստ մրցակցություն անցած, շնորհալի, երիտասարդ թավջութակահար Հասմիկ Վարդանյանը, երկու տարի առաջ էլ` Սյուզի Երիցյանը:
Քանի որ Սուրեն Հախնազարյանը, որն իր կյանքի 23 տարին նվիրված քառյակի արտիստ էր, կես նոտայից հասկանում էինք միմյանց, երկատվել էր` ընտանիքը Մոսկվա էր տեղափոխվել, ինքն էլ անելանելի վիճակում էր: Սա փաստում է, որ մենք ղեկավարվում ենք երաժշտի վարպետությամբ և պրոֆեսիոնալիզմով:
Կոմիտասի անվ. լարային քառյակն այսօր Էդուարդ Թադևոսյանի գեղարվեստական ղեկավարությամբ ստեղծագործական բուռն վերելք է ապրում և հրաշալի ծրագրեր ունի, որոնք, անշուշտ, կներկայացնի հանդիսատեսին: Եվ, իհարկե բազում հարցեր չընդգրկվեցին մեր զրույցում, որոնց հետագայում կանդրադառնանք: Այսօր միայն քաջառողջություն և ստեղծագործական հաջողություններ մաղթենք աշխարհահռչակ այդ խմբին, որի օժտվածությունն ու տաղանդն անսպառ է:
|
